Loterij van zilver

Erasmus van Houwelingen, de zilversmid, fungeerde als contactpersoon tussen het stadsbestuur en de goudsmeden die de prijzen moesten vervaardigen. Opmerkelijk is dat de Bossche goudsmeden niet bij fe fabricage van de prijzen betrokken waren: Erasmus was naar Antwerpen gegaan om er zilver te bestellen. Hij sloot, ter overstaan van de Antwerpse notaris Robbrecht van Heusden een contract met de goudsmeden uit de Scheldestad. Op het aangaan van dit contract werd in 'In den jongen Swaen' een stevig glas gedronken. Eind 1562 en begin 1563 bereikten het stadbestuur regelmatig berichten over het vorderen van de werkzaamheden. 'Mr. Gerrit de schilder' had een ontwerp gemaakt van een jachttafereel dat in de hoofdprijs, 'den oppersten prijs', zou worden gedreven.

Op 12 april komt alles in de stad aan. Iedereen is blij dat het kostbare transport veilig in de stad is aangekomen. In De Gaffel spelen de stadsspeellieden en er wordt door Willem de kastelein een stevig glas op de goede afloop geschonken.

De prijzen zelf worden in een fraaie vitrine geplaatst. Van binnen en van buiten is deze vitrine zwart. Er bovenop prijken het stadswapen en twee wapenfiguren: een wildeman en een wildevrouw ('wilt wijff'). Vanzelfsprekend zal dit alles goed bewaakt worden.

Nu kan iedereen zien wat de prijzen inhouden. Er worden zelfs prenten vervaardigd van de beschikbare prijzen; in een oplage van 1200 stuks worden deze verspreid. Er zijn niet alleen prijzen voor de 'winnaars', maar ook voor de lotenverkopers. Degene die als eerste voor 75 dulden loten verkoopt, krijgt een schaal van vier ons zilver, terwijl de vier verkopers met de meeste omzet eveneens een zilveren prijs in ontvangst mogen nemen.

Er worden veel loten verkocht, veel meer dan men had verwacht. Daarom besluit het stadsbestuur al snel het aantal loten en prijzen uit te breiden. Schalen, bekers, lepels en zoutvaten vormen de belangrijkste prijzen.

Het resultaat is, dat de gemeentelijke schatkist weer stevig gevuld wordt. Van de eigenlijke loterij is niet veel meer overgebleven. De stadsrekeningen geven de inkomsten en uitgaven weer betreffende de loterij, maar de zilveren prijzen zijn ons niet meer bekend; zelfs een gravure met de afbeelding van de siervoorwerpen heeft de vier eeuwen niet overleefd.